فیزیوتراپی ضایعه نخاعی
فیزیوتراپی ضایعه نخاعی – هنگامی که به طناب نخاعی آسیبی وارد شود می تواند باعث فلج شدن فرد در اندام هایی مثل دست و پا گردد و متاسفانه تاثیر مستقیمی بر روی فعالیت های روزمره افراد می گذارد.
اما در این میان می توان به بیماران یک خبر امیدوار کننده داد و آن هم فیزیوتراپی ضایعه نخاعی می باشد که فیزیوتراپیست های عزیز با ارائه برنامه های هدفمند و مستمر تا حد زیادی به روند بهبود و درمان آسیب نخاعی کمر و گردن کمک می کنند.
ضایعه نخاعی چیست؟
در ابتدا قبل از آنکه بخواهم در مورد فیزیوتراپی ضایعه نخاعی حرفی بزنم باید سیستم عصبی یک فرد سالم را شرح دهم.
در فردی که از سیستم عصبی سالمی برخوردار است هنگامی که تصمیم به راه رفتن می گیرد در اصل به آن فکر می کند و مغز او فرمان راه رفتن را به شکل یک پیام عصبی به نخاع دریافت میکند و نخاع آن را می خواند و عضلات پا فعال می شود و فرد می تواند راه برود.
اما وقتی فردی دچار ضایعه نخاعی باشد پیام عصبی متوقف می شود و در حقیقت نخاع پیامی را دریافت نمی کند و در بدترین شکل فرد دیگر قادر به راه رفتن نخواهد بود و از گردن به پایین دچار بی حسی می شود.
با ما همراه باشید تا در ادامه بیشتر با عوارض و علائم وفیزیوتراپی ضایعه نخاعی، آشنا شوید.
علت ابتلا به ضایعه نخاعی چیست؟
در دنیای امروزی ارتقاء بهبود کیفیت زندگی در بیماران ناتوان جسمی یک هدف جهت بازتوانی به شمار می آید.
این افراد شامل بیماران ناتوان جسمی و معلولین ضایعات نخاعی می باشند که متاسفانه معمولا در سنین پایین و یا میانی دچار این مشکلات شده اند و توانایی حرکتی خود را از دست داده اند.
این عارضه به طور معمول به دلیل تصادفات رانندگی، جنگ، پرتاب از بلندی و… اتفاق می افتند که سالانه بسیاری از افراد دچار فلج 2 اندام و 4 اندام می شوند
سایر علل ابتلا به ضایعه نخاعی می تواند شامل حوادث ورزشی، زخم های ناشی از شلیک گلوله نیز باشد. به طور کلی می توان گفت ضربه های وارد شده به ستون مهره ها می تواند باعث آسیب به نخاع یا ریشه اعصاب نخاعی و یا هر دو باشد.
چند نوع ضایعه نخاعی وجود دارد؟
طناب نخاعی از بصل النخاع (زیر پیاز مغز) شروع می شود و انتهای آن در سطح مهره اول یا دوم کمر می باشد.
بر همین اساس می توان گفت طول نخاع از ستون فقرات کوتاه تر است (تقریبا 25 سانتی متر).
بخش انتهایی طناب نخاعی شکل مخروطی دارد و به همین دلیل به آن مخروط انتهایی گفته می شود.
ریشه های اعصاب کمری و خاجی از طناب نخاعی انشعاب می گیرند و نسبت به دیگر ریشه های اعصاب نخاعی مسیر طولانی تری را طی می کنند .
از سویی دیگر به دلیل آنکه ریشه های کمری به شکل دم اسب از نخاع خارج می شوند ناحیه ای را ایجاد می کنند که به آن دم اسبی اطلاق می شود.
ضایعه نخاعی چه عارضی به همراه دارد؟
ضایعه نخاعی خود را به دو شکل نمایش می دهد که به سطح های زیر تقسیم بندی می شود:
سطح اول: در صورتی که ضایعه طناب نخاعی در سطح مهره های سینه ای یا پایین تر رخ دهد، منجر به فلج شدن پاراپلژی ( اندام های تحتانی) می شود و به همین خاطر بیمار توانایی حرکت دادن پاها را از دست می دهد.
در این سطح از ضایعه نخاعی ممکن است بیمار دچار اختلال در عملکرد روده ، عضلات سینه ای و شکمی، فعالیت جنسی و مثانه شود.
سطح دوم: در صورتی که آسیب به ناحیه نخاعی گردن وارد شود باعث کوادری پلژی (فلج شدن دو دست و پا) می شود .
متاسفانه در این نوع آسیب نخاعی فرد نمی تواند پاهایش را حرکت دهد و حرکت دست ها و بازوها نیز تحت تاثیر قرار می گیرد و مانند گذشته نخواهد بود.
به طور کلی هر چه قدر آسیب ضایعه نخاعی به مغز نزدیک تر باشد شدت عارضه هم شدید تر است و ارگان های بیشتری نیز درگیر خواهد شد و عملکرد طبیعی بدن نیز مختل می شود.
ضایعه نخاعی کامل و ناقص به چه معناست؟
ضایعه نخاعی می تواند به دو شکل کامل و ناقص اتفاق بیفتد که به شرح زیر می باشد:
در موارد ضایعات نخاعی کامل، نخاع به طور کامل قطع می شود و بیمار هیچ گونه حس و حرکتی را در زیر سطوح صدمه نخواهد داشت.
اما بیمارانی که دچار ضایعه نخاعی ناقص می شوند به شکل خیلی خفیفی در بخش هایی از سطوح ضایعه حس دارند.
ضایعه نخاعی چه علائمی دارد؟
علائم ضایعه نخاعی می تواند در راستای ارتباط با یک یا چند مورد از موارد زیر بروز پیدا کند:
- اختلال در دستگاه تنفسی
- مشکلات روحی
- اختلالات حسی
- مشکلات حرکتی
- درد
- مشکلات ادراری و احشایی
- اختلالات حسی
- مشکل در عملکرد جنسی
- احتمال آمبولی ریه
- سندروم اضافه وزن
- زخم‌های بستر یا فشاری
- عفونت ادراری
- مشکلات متابولیکی
- پوکی استخوان در زیر سطح ضایعه
- اختلالات عضلانی و مفصلی
- اختلال در تنظیم درجه حرارت بدن
- یبوست و اختلال در اجابت مزاج
- امکان وجود مشکلاتی جهت تنظیم دمای بدن
- احتمال استخوان‌سازی غیر طبیعی در بافت نرم اطراف مفصل در زیر ناحیه آسیب (به خصوص در مفصل ران)
- تشدید بازتاب‌ها (رفلکس‌ها) پس از مرحله شوک نخاعی در محوطه زیر آسیب نخاعی (در ضایعات نورون حرکتی فوقانی)
- احتمال بالا رفتن بازتاب اتونوم (هیپررفلکسی یا دیس رفلکسی اتونومیک) بعد از مرحله شوک نخاعی
- احتمال افت فشار خون در حالت ایستاده. هنگامی که فرد از یک وضعیت افقی به حالت عمودی تغییر وضعیت دهد احتمال اینکه دچار افت فشار خون شود وجود دارد که به آن هایپوتنشن وضعیتی اطلاق می شود.
- ترومبوز وریدی عمقی بی‌حرکتی اندام‌ها از علل مهم اختلال در سیستم وریدی به شمار می آید و احتمال ایجاد ترومبوز وریدی عمقی (DVT) را بالا می برد. درصورت عدم درمان ترومبوز وریدی عمقی نیز احتمال آمبولی ریوی که با خطر مرگ همراه است نیز وجود دارد.
فیزیوتراپی ضایعه نخاعی
درمان ضایعه نخاعی از طریق فیزیوتراپی شامل اقداماتی است که برای بیماران آسیب و فلج نخاعی که از مشکلات حرکتی رنج می برند و در نهایت باعث بهبود توانایی های فرد نیز می گردد.
فیزیوتراپی ضایعه نخاعی از طریق توانبخشی و کاردرمانی
درمان از طریق فیزیوتراپی ضایعه نخاعی با کاردرمانی و توانبخشی شامل موارد زیر می باشد:
- تمرینات و حرکات مفاصل غیر فلج
- تمرینات و حرکات غیرفعال در مفاصل و اندام‌های فلج
- تنس و اولتراسوند و گرمادرمانی جهت کاهش درد
- استفاده از تجهیزات تایرومویشن بنابر بازآموزی اندام فوقانی
- آموزش و تمرینات درمانی به دلیل جابه‌جایی و انتقال وزن
- به کارگیری از بیوفیدبک به دلیل کوشش آگاهانه جهت حرکت دادن عضلات فلج
- تحریک الکتریکی (FES) برای تقویت و انقباض عضلانی
- فیزیوتراپی کف لگن برای درمان بی‌اختیاری ادرار و نقص عملکرد جنسی
- تمرینات دامنه حرکتی ( تمرینات غیر فعال در مفاصل و اندام‌های فلج – تمرینات فعال)
منظور از شوک نخاعی چیست؟
شوک نخاعی در واقع یک عارضه ی بدخیم می باشد که احتمال دارد به دلیل آسیب نخاعی (SCI) به وجود بیاید و در پی آن رفلاکس های نخاعی پایین تر از سطح آسیب دچار کاهش مقطعی یا دائمی می شود که این شوک اغلب تا دو هفته به طول می انجامد.
درمان شوک نخاعی چگونه است؟
درمان شوک نخاعی در ابتدا شامل اقدامات در فاز حاد مثل تثبیت کردن بدن بالاخص گردن، استعمال دارو و جراحی، باز گذاشتن راه های هوایی می شود و پس از آن به سراغ درمان های فیزیوتراپی برای رسیدن به بیشترین میزان توانایی حرکتی می روند.
اقدامات درمانی در خانه
بیماران ضایعه نخاعی باید این را بدانند که پروسه درمانی ضایعه نخاعی طولانی می باشد و بایستی برای رسیدن به بهبودی صبور باشند.
طول دوره درمان فیزیوتراپی ضایعه نخاعی وابسته به شدت و سطح آسیب نخاعی و همچنین نوع آسیب ( ناقص و کامل) دارد.
متاسفانه آسیب های نخاعی می تواند باعث فلج شدن و از دست رفتن حس عضلات و نیز اختلال در اندام های دیگر بدن شود.
به همین دلیل در راستای بهبود بیماران ضایعه نخاعی متخصصان فیزیوتراپی و کاردرمانی نقش بسزایی را ایفا می کنند و تا به حال در این زمینه بسیار موفق حاضر شده اند.
هدف از فیزیوتراپی ضایعه نخاعی در منزل
فیزیوتراپیست بیماران ضایعه نخاعی برای به حداکثر رساندن بازیابی توانایی های حرکتی بیمار متمرکز می شوند.
یکی دیگر از مسائلی که فیزیوتراپیست های هوم ویزیت برای آن می کوشند جلوگیری از عوارض منوط بر عوارض مربوط به آسیب دیدگی می باشد.
در مرحله بعد انتظار می رود فرد بتواند به کارهای روزمره خود بپردازد.
ورزش هایی که فیزیوتراپیست به بیمار تمرین می دهد شامل تمارین قدرتی، انعطاف پذیری، ایروبیک و راه رفتن می شود.
ابزار درمانی فیزیوتراپی
برای درمان ضایعه نخاعی از طریق فیزیوتراپی می توان از دستگاه های لیزر پرتوان، اولتراسوند، استیمولاتور، شاک ویو، بیوفیدبک و … نیز استفاده کرد که تا حد زیادی به روند بهبودی نیز کمک می کند. البته شایان ذکر است دستگاه های مذکور در کنار تکنیک های فیزیوتراپی در درمان فیزیوتراپی ضایعه نخاعی پرکاربرد خواهد بود.
دیدگاهتان را بنویسید